احداث پایتخت تجاری کشور (کلان شهر تجاری هوشمند) - تخمین سرانه کاربری های حمل و نقل و بازرگانی

سرانه کاربری حمل و نقل و بازرگانی : فرودگاه (حمل و نقل هوایی مسافر و کالا):

با توجه به جایگاه و عملکرد ابرشهر تجاری پیشنهادی بعنوان پایتخت تجاری کشور و نقش گسترده و اساسی سیستم های حمل و نقل پیشرفته در این گونه شهرها، جهت محاسبه سرانه کاربری فرودگاه از اطلاعات وسعت برترین فرودگاه و شهرهای فرودگاهی بین المللی استفاده می گردد. 

در جداول زیر اطلاعات کلی برخی از بزرگترین فرودگاهای بین المللی پرتردد ارائه گردیده است.

فهرست پررفت‌وآمدترین فرودگاه‌های جهان بر پایه شمار مسافر
ردیف	نام فرودگاه	وسعت (هکتار)	تعداد جابجایی مسافر آمار سال 2015
1	فرودگاه بین‌المللی هارتسفیلد-جکسون آتلانتا		101,491,106
۲	فرودگاه بین‌المللی پکن	2400	89,939,049
۳	فرودگاه بین‌المللی دبی	2900	78,014,838
۴	فرودگاه بین‌المللی اوهر شیکاگو	3087	76,949,336
5	فرودگاه هانه‌دا		75,300,000
۶	فرودگاه هیترو لندن	1214	74,954,289
7	فرودگاه بین‌المللی لس‌آنجلس		74,936,256
۸	فرودگاه بین‌المللی هنگ کنگ	1284	68,488,000
9	فرودگاه شارل دوگل پاریس	3200	65,766,986
۱۰	فرودگاه بین‌المللی دالاس-فورت ورث		64,174,163
۱۱	فرودگاه بین المللی آتاترک		61,322,729
۱۲	فرودگاه بین‌المللی فرانکفورت	2200	61,032,022
13	فرودگاه بین‌المللی شانگهای پودنگ	4000	60,098,073
۱۴	فرودگاه اسخیپول آمستردام	2787	58,284,864
15	فرودگاه بین‌المللی سوئکارنو-هتا		57,000,000
۱۶	فرودگاه بین‌المللی جان اف کندی	1995	56,800,000
17	فرودگاه چانگی سنگاپور	1300	55,448,964
۱۸	فرودگاه بین‌المللی بایون گوآنگجو		55,201,915
۱۹	فرودگاه بین المللی دنور		54,014,502
۲۰	فرودگاه بین‌المللی سووارنابومی	3240	52,918,785
21	فرودگاه بین المللی سانفرانسیسکو		50,009,749
۲۲	فرودگاه بین‌المللی اینچئون	5600	49,281,220
23	فرودگاه بین‌المللی کوالالامپور	10000	48,915,655
۲۴	فرودگاه مادرید-باراخاس	3050	46,828,279
25	فرودگاه بین‌المللی ایندیرا گاندی		45,981,773
۲۶	فرودگاه بین‌المللی مک‌کاران		45,389,074
۲۷	فرودگاه بین‌المللی شارلوت داگلاس		44,876,627
۲۸	فرودگاه بین‌المللی میامی		44,350,247
۲۹	فرودگاه بین‌المللی فینکس اسکای هاربر		44,006,205
۳۰	فرودگاه بین‌المللی سیاتل-تاکوما		42,340,537

فهرست پررفت‌وآمدترین فرودگاه‌های جهان بر پایه جابه‌جایی کالا
ردیف	فرودگاه	وسعت (هکتار)	مجموع جابجایی کالا (تُن) آمار سال 2014
۱	فرودگاه بین‌المللی هنگ کنگ	1284	4,411,193
۲	فرودگاه بین‌المللی ممفیس	2023	4,258,530
۳	فرودگاه بین‌المللی شانگهای پودنگ	4000	3,181,365
۴	فرودگاه بین‌المللی اینچئون	5600	2,557,680
۵	فرودگاه بین‌المللی تد استیونز انکوریج		2,482,153
۶	فرودگاه بین‌المللی دبی	2900	2,367,574
۷	فرودگاه بین‌المللی لوئیویل		2,293,134
۸	فرودگاه بین‌المللی ناریتا		2,132,377
۹	فرودگاه بین‌المللی فرانکفورت	2200	2,132,132
۱۰	فرودگاه بین‌المللی تائویوان تایوان	6160	2,088,727
۱۱	فرودگاه بین‌المللی میامی		1,998,782
۱۲	فرودگاه شارل دوگل پاریس	3200	1,890,829
۱۳	فرودگاه چانگی سنگاپور	1300	1,879,918
۱۴	فرودگاه بین‌المللی پکن	2400	1,831,167
۱۵	فرودگاه بین‌المللی لس‌آنجلس		1,818,766
۱۶	فرودگاه بین‌المللی اوهر شیکاگو	3087	1,672,465
۱۷	فرودگاه اسخیپول آمستردام	2787	1,670,674
۱۸	فرودگاه هیترو لندن	1214	1,588,652
۱۹	فرودگاه بین‌المللی بایون گوآنگجو		1,454,044
۲۰	فرودگاه بین‌المللی جان اف کندی	1995	1,315,590
۲۱	فرودگاه بین‌المللی سووارنابومی		1,231,445
۲۲	فرودگاه هانه‌دا		1,098,182
۲۳	فرودگاه بین‌المللی ایندیاناپلیس		999,149
۲۴	فرودگاه بین‌المللی حمد	22000	995,370
۲۵	فرودگاه بین‌المللی شنژن بن		963,871
۲۶	فرودگاه لایپزیگ/هال		906,490
۲۷	فرودگاه بین‌المللی ابوظبی		806,068
۲۸	فرودگاه بین‌المللی کوالالامپور	10000	776,727
۲۹	فرودگاه بین‌المللی آل‌مکتوم	14000	758,371
۳۰	فرودگاه بین‌المللی کانزای		745,895

با عنایت به نوع و عملکرد فرودگاه ها، سه فرودگاه مستقل بشرح ذیل جهت پایتخت تجاری کشور متصور است:

1-    شهر فرودگاهی بین المللی (Aeropolis , Primary Aerodrome)؛ دارای امکانات و تسهیلات جابجایی مسافری و کالا در سطح برترین شهرهای فرودگاهی بین المللی - دارای شبکه های ارتباطی با شهر و زیرساخت های حمل و نقل ترکیبی مسافر و کالا

در جدول زیر اطلاعات کلی برخی از برزگترین شهرهای فرودگاهی پرتردد ارائه گردیده است.

ردیف	نام شهر فرودگاهی	وسعت (هکتار)
1	فرودگاه ملک فهد	77,600
2	فرودگاه بین‌المللی حمد	22,000
3	فرودگاه بین‌المللی آل مکتوم	14,000
4	فرودگاه بین المللی دنور	13,760
5	فرودگاه بین المللی کوالالامپور	10,000
6	فرودگاه جدید استانبول	7,650
7	فرودگاه بین المللی دالاس فورت ورث	7,315
8	فرودگاه بین المللی تایوان تائویران	6,160
9	فرودگاه بین المللی اینچئون	5,600
10	فرودگاه دالس واشنگتن	5,200
میانگین وسعت (هکتار) – گرد شده		17,000

نظر به اطلاعات فوق و میانگین وسعت شهرهای فرودگاهی عنوان شده، مساحت شهر فرودگاهی پایتخت تجاری کشور معادل 17000 هکتار فرض می گردد.

همچنین با عنایت به اینکه بخش اعظم مساحت شهرهای فرودگاهی مربوط به فعالیتهای بازرگانی است، 80% این مساحت جهت کاربری بازرگانی و 20% باقیمانده جهت کاربری حمل و نقل هوایی (فرودگاه) در نظر گرفته می شود.

2-    فرودگاه بین المللی ( Primary Aerodrome )؛ در کلاس برترین فرودگاه های مسافری و باری بین المللی - دارای شبکه های ارتباطی با شهر و زیرساخت های حمل و نقل ترکیبی مسافر و کالا

در جدول زیر اطلاعات کلی برخی از بزرگترین فرودگاهای بین المللی پرتردد ارائه گردیده است.

برخی از فرودگاه بین المللی پرتردد
ردیف	نام فرودگاه	وسعت (هکتار)
1	فرودگاه پودنگ شانگهای	4,000
2	فرودگاه قاهره	3,700
3	فرودگاه بین المللی پیتسبورگ	3,561
4	فرودگاه سووارنابومی بانکوک	3,240
5	فرودگاه شارل دو گل پاریس	3,200
6	فرودگاه سالت لیک سیتی	3,116
7	فرودگاه اوهر شیکاگو	3,087
8	فرودگاه باراخاس مادرید	3,050
9	فرودگاه بین المللی دبی	2,900
10	فرودگاه لئورنادو داوینچی	2,900
11	فرودگاه اسخیپول آمستردام	2,787
12	فرودگاه بین المللی پکن	2,400
13	فرودگاه بین المللی تانکر دو نوس	2,250
14	فرودگاه فرانکفورت	2,200
15	فرودگاه بین المللی ممفیس	2,023
16	فرودگاه بین المللی تامبو	1,888
17	فرودگاه بین المللی دیتون	1,821
18	فرودگاه هلسینکی	1,800
19	فرودگاه بین المللی آتن	1,650
20	فرودگاه دابلین	1,000
میانگین وسعت (هکتار)- رند شده		2,600

با عنایت به اطلاعات فوق و میانگین وسعت فرودگاه های بین المللی عنوان شده، مساحت فرودگاه بین المللی پایتخت تجاری کشور معادل 3000 هکتار در نظر گرفته می شود که 70% از این مساحت جهت کاربری حمل و نقل هوایی و 30% باقیمانده جهت کاربری بازرگانی لحاظ می گردد.

 

3-    فرودگاه داخلی ( Domestic Aerodrome ) ؛ در کلاس برترین فرودگاه های ملی - دارای شبکه های ارتباطی با شهر و زیرساخت های حمل و نقل ترکیبی مسافر و کالا

در جدول زیر اطلاعات کلی پرتردد ترین فرودگاههای کشور ارائه گردیده است.

رتبه	نام فرودگاه	تعداد پرواز	تعداد مسافر به نفر (آمار سال 2016)	میزان بار به تن (آمار سال 2016)	وسعت فرودگاه (هکتار)
۱	فرودگاه بین‌المللی مهرآباد	132,245	16,327,359	111,108	558
۲	فرودگاه بین‌المللی مشهد	70,084	10,030,230	86,681	540
۳	فرودگاه بین‌المللی امام خمینی	53,359	7,821,369	148,020	14,000
۴	فرودگاه بین‌المللی شیراز	31,148	3,308,111	30,889	811
۵	فرودگاه بین‌المللی کیش	23,914	2,825,549	30,677	600
۶	فرودگاه بین‌المللی اصفهان	23,731	2,671,622	20,586	1,041
۷	فرودگاه بین‌المللی اهواز	23,040	2,593,414	24,129	285
۸	فرودگاه بین‌المللی تبریز	14,236	1,768,398	13,276	420
۹	فرودگاه بین‌المللی کرمانشاه	10,243	1,123,641	10,816	237
۱۰	فرودگاه آبادان	6,744	644,615	5,681	373
۱۱	فرودگاه شهید صدوقی یزد	6,092	672,167	4,317	575
۱۲	فرودگاه عسلویه	5,941	808,230	5,319	700
۱۳	فرودگاه بین‌المللی بندر عباس	5,406	560,326	3,509	487
۱۴	فرودگاه قشم	5,348	437,090	4,446	2,000
۱۵	فرودگاه بین‌المللی کرمان	4,871	818,047	6,510	2,000
۱۶	فرودگاه زاهدان	4,153	485,734	4,023	900
۱۷	فرودگاه رشت	3,853	385,910	3,483	220
۱۸	فرودگاه ارومیه	3,568	393,801	2,664	343
۱۹	فرودگاه ساری	3,154	344,815	3,250	130
۲۰	فرودگاه بوشهر	3,055	447,870	4,567	5,000
میانگین مساحت 20 فرودگاه برتر کشور (هکتار)					1600

با عنایت به اطلاعات فوق و میانگین وسعت فرودگاه های داخلی عنوان شده، مساحت فرودگاه داخلی پایتخت تجاری کشور معادل 2000 هکتار درنظر گرفته می شود و 75% از این مساحت جهت کاربری حمل و نقل هوایی (فرودگاه) و 25% باقیمانده جهت کاربری بازرگانی لحاظ می گردد.

با عنایت به موارد فوق، چنانچه جمعیت ابرشهر تجاری (پایتخت تجاری کشور) در افق نهایی پنج میلیون نفر (5.000.000 نفر) در نظر گرفته شود، سرانه کاربری فرودگاه طبق جدول زیر محاسبه و مبنای برآوردهای آتی قرار می گیرد:

محاسبه سرانه کاربری فرودگاه
نوع	مساحت (هکتار)	نسبت کاربری حمل و نقل هوایی (فرودگاه)	سرانه کاربری حمل و نقل هوایی (متر مربع)	سرانه کاربری بازرگانی (متر مربع)
شهر فرودگاهی Aeropolis , Primary Aerodrome	17000	20%	6.8	27.20
فرودگاه بین المللی Primary Aerodrome	3000	70%	4.2	1.8
فرودگاه محلی Domestic Aerodrome	2000	75%	3.0	1
مجموع	22000		14.0	30.00

نکته مهم در تخمین سرانه کاربری فرودگاه:

با توجه به قرارگیری فرودگاه در حومه شهر، کاربری مربوطه در این محل پیش بینی و لحاظ میگردد و مشمول کاربریهای شهری نیست .

اطلاعات بیشتر :

فهرست پررفت‌وآمدترین فرودگاه‌های جهان بر پایه شمار مسافر

فهرست پررفت‌وآمدترین فرودگاه‌های جهان بر پایه جابه‌جایی بار

شهرهای فرودگاهی جهان

ابرفرودگاه های دنیا + شلوغ ترین و زیباترین فرودگاه ها

بزرگ ترین فرودگاه های جهان در سال ۲۰۱۸

۱۰ فرودگاه پرتردد جهان

سرانه کاربری حمل و نقل و بازرگانی - ایستگاه قطار و هایپرلوپ:

با توجه به جایگاه و عملکرد ابرشهر تجاری پیشنهادی بعنوان پایتخت تجاری کشور و نقش گسترده و اساسی سیستم های حمل و نقل در این گونه شهرها، جهت محاسبه سرانه کاربری ایستگاه قطار شهری و بین شهری و هایپرلوپ از اطلاعات وسعت بزرگترین ایستگاه های قطار شهری و بین شهری (اعم از مسافری و باری) در سطح ملی و فراملی استفاده گردیده است. 

در جدول زیر مشخصات کلی این ایستگاه ها ارائه گردیده است.

نام ایستگاه	وسعت (متر مربع)	عملکرد
ترمینال گرند سنترال - نیویورک	190.000	ترمینال قطار مسافری
مونبح - آلمان	760.000	ایستگاه قطار مسافری
مترو امام - تهران	18.000	ایستگاه قطار شهری
راه آهن تهران	1.740.000	ایستگاه قطار مسافری- باری

توضیحات:

-        جهت محاسبه سرانه کاربری ایستگاه قطار شهری (مترو) وسعت مترو امام – تهران مبنا قرار گرفته است.

-         جهت محاسبه سرانه کاربری ایستگاه قطار مسافری(بین شهری) و هایپرلوپ وسعت ترمینال گرند سنترال نیویورک و ایستگاه راه آهن مونیخ (بعنوان بزرگترین ترمینال های قطار مسافری جهان) مبنا قرار گرفته است.

-        جهت محاسبه سرانه کاربری ایستگاه قطار باری (محموله های فوری) ، ایستگاهی در داخل شهر و با مساحت 1.000.000 متر مربع مبنا قرار گرفته است.

-        جهت محاسبه سرانه کاربری ایستگاه قطار باری، وسعت ایستگاه قطار تهران مبنا قرار گرفته است.

با عنایت به موارد فوق، چنانچه جمعیت ابرشهر تجاری (پایتخت تجاری کشور) در افق نهایی پنج میلیون نفر (5.000.000 نفر) در نظر گرفته شود، سرانه کاربری ایستگاه قطار (شهری و بین شهری) و هایپرلوپ طبق جدول زیر محاسبه و مبنای برآوردهای آتی قرار می گیرد:

موقعیت	کاربری	شرح کاربری	سرانه (متر مربع)
شهر	حمل و نقل - بازرگانی	ایستگاه قطار شهری (مترو)	0.70
شهر	حمل و نقل - بازرگانی	ترمینال قطار مسافری و هایپرلوپ	0.30
شهر	حمل و نقل - بازرگانی	ترمینال قطار باری (محموله های فوری)	0.20
حومه شهر	حمل و نقل - بازرگانی	ترمینال قطار باری	0.50
		جمع سرانه کاربری (متر مربع)	1.7

نکته مهم در تخمین سرانه کاربری ترمینال قطار باری:

با توجه به قرارگیری پایانه قطار باری در حومه شهر، کاربری مربوطه در این محل پیش بینی و لحاظ میگردد و مشمول کاربریهای شهری نمی باشد.

سرانه کاربری حمل و نقل و بازرگانی - پایانه مسافری (شهری و بین شهری):

با فرض نیاز به ایجاد دو پایانه مسافری شهری به وسعت هرکدام 10 هکتار و یک پایانه مسافری بین شهری به وسعت 60 هکتار (در کلاس Preston Bus Station ، دارای کاربریهای مورد نیاز شامل پارکینگ خودرو، اماکن خدماتی، بهداشتی، تجاری و اداری، سالن انتظار، استراحتگاه، امور رفاهی مسافرین و رانندگان و همچنین لحاظ فضاهای مورد نیاز جهت نگهداری و تعمیرات اتوبوس و مینی بوس ها بعلاوه ایستگاه های حمل و نقل عمومی) به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت شهر، چنانچه جمعیت ابرشهر تجاری (پایتخت تجاری کشور) در افق نهایی پنج میلیون نفر (5.000.000 نفر) در نظر گرفته شود، سرانه کاربری پایانه مسافری طبق جدول زیر محاسبه و مبنای برآوردهای آتی قرار می گیرد:

موقعیت	کاربری	شرح کاربری	سرانه (متر مربع)
شهر	حمل و نقل - بازرگانی	پایانه مسافری (درون شهری، برون شهری)	0.80
		جمع سرانه کاربری (متر مربع)	0.8

سرانه کاربری حمل و نقل و بازرگانی - پایانه باربری (شهری و بین شهری):

چنانچه جمعیت ابرشهر تجاری (پایتخت تجاری کشور) در افق نهایی پنج میلیون نفر (5.000.000 نفر) در نظر گرفته شود و احداث یک پایانه باربری به وسعت 200 هکتار به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت مفروض باشد، سرانه کاربری پایانه باربری طبق جدول زیر محاسبه و مبنای برآوردهای آتی قرار می گیرد:

موقعیت	کاربری	شرح کاربری	سرانه (متر مربع)
حومه شهر	حمل و نقل - بازرگانی	پایانه باربری (درون شهری، برون شهری)	2.00
		جمع سرانه کاربری (متر مربع)	2.0

نکته مهم در تخمین سرانه کاربری پایانه باربری:

با توجه به قرارگیری پایانه باربری در حومه شهر، کاربری مربوطه در این محل پیش بینی و لحاظ میگردد و مشمول کاربریهای شهری نمی باشد.

سرانه کاربری حمل و نقل و بازرگانی :  بازرگانی

کاربری بازرگانی کلان شهر تجاری پیشنهادی مشتمل بر سه بخش است:

بخش اول فضاهای مورد نیاز جهت ایجاد انبار کالا و سردخانه مواد غذایی است که در اراضی شهری ایجاد می گردد. 

در این بخش فضاهای لازم جهت استقرار تاسیسات و تجهیزات حمل و نقل هوایی خودکار "پهپاد" و  حمل و نقل زمینی خودکار "روبوت" در نظر گرفته می شود و لازم است ارتباطات لازم با سایر شبکه های حمل و نقل شهری و بین شهری تامین گردد.

بخش دوم شامل فضاهایی بمانند گمرک، انبارهای عمومی، مراکز تخلیه بارگیری کالا، مناطق آزاد تجاری، مناطق ویژه اقتصادی و کاربریهای وابسته به بازرگانی و کسب و کار است که در حومه شهر واقع است. بخش بزرگی از کاربری های بازرگانی در شهر فرودگاهی و فضاهای وابسته مستقر می شوند.

و بخش سوم شامل مجموعه ها و شهرک های بزرگ تجاری بازرگانی بمانند بندر خشک، منطقه ویژه اقتصادی، اسکله و تاسیسات حمل و نقل دریایی و مجموعه های مشابه است که در خارج از حومه شهر مستقر می گردند. (این بخش از کاربری بازرگانی از موضوع بحث خارج است و در صورت امکان در سلسله یادداشت های آینده در قالب طرح های سرمایه گذاری مجزا بررسی می شود)

با عنایت به موارد فوق، اطلاعات سرانه کاربری بازرگانی بشرح جدول آتی ارائه می گردد.

موقعیت	کاربری	شرح کاربری	سرانه (متر مربع)
شهر	حمل و نقل - بازرگانی	انبار کالا، سردخانه مواد غذایی	2.50
حومه شهر	حمل و نقل - بازرگانی	منطقه آزاد تجاری، منطقه ویژه اقتصادی، مجموعه بازرگانی، شهر فرودگاهی	30.00
حومه شهر	حمل و نقل - بازرگانی	گمرک، انبار عمومی، مرکز تخلیه بارگیری کالا، منطقه آزاد تجاری، منطقه ویژه اقتصادی	24.00
خارج شهر	حمل و نقل - بازرگانی	بندر خشک، منطقه ویژه اقتصادی، اسکله و تاسیسات حمل و نقل دریایی و کاربریهای مشابه	75.00
		جمع سرانه کاربری  بازرگانی (متر مربع)	131.5

با عنایت به جمیع موارد فوق، سرانه کاربریهای حمل و نقل و بازرگانی که موقعیت وقوع آنها در شهر است طبق جدول زیر ارائه و مبنای محاسبات و برآوردهای آتی قرار می گیرد:

موقعیت	کاربری	شرح کاربری	سرانه (متر مربع)
شهر	حمل و نقل - بازرگانی	ایستگاه قطار شهری (مترو)	0.70
شهر	حمل و نقل - بازرگانی	ترمینال قطار مسافری و هایپرلوپ	0.30
شهر	حمل و نقل - بازرگانی	ترمینال قطار باری (محموله های فوری)	0.20
شهر	حمل و نقل - بازرگانی	پایانه مسافری (درون شهری، برون شهری)	0.80
شهر	حمل و نقل - بازرگانی	انبار کالا، سردخانه مواد غذایی	2.50
		جمع سرانه کاربری  حمل و نقل - بازرگانی (متر مربع)	4.5

ذکر این نکته لازم است که شالوده نظام برنامه ریزی ساختاری راهبردی شهری مبتنی بر توانایی پاسخگویی به تغییرات محیطی و تطابق با نیازهای آتی بوده، لازم است سرانه های کاربری مذکور در جداول صدرالذکر براساس نیازها و شرائط زمانی و مکانی بروزرسانی و تغییرات لازم اعمال گردد.